Muzyka - nieodłączny element programu radiowego. Szczególnie dziś, gdy większość rozgłośni nadających w eterze posiada profil muzyczno-informacyjny, zaś Internet niemalże całkowicie zdominowały stacje poświęcone nierzadko konkretnemu tylko gatunkowi. Coraz częściej charakter programu radiowego definiuje się głównie poprzez jego format muzyczny. O ile też bez większego wysiłku można aktualnie odnaleźć na skali odbiornika rozgłośnie stroniące od słowa mówionego, o tyle znacznie trudniej wyszukać a nawet wyobrazić sobie stację pozbawioną muzyki.

Oprawa muzyczna programu jest bez wątpienia, jeśli nawet nie najważniejszym, to jednym z najistotniejszych czynników decydujących o sukcesie stacji radiowej, jak i jej atrakcyjności w oczach potencjalnego słuchacza. Ażeby jednak mogła właściwie pełnić swoją rolę - magnesu przyciągającego audytorium do naszego rozgłośni - nie może być traktowana "po macoszemu". Krótko mówiąc: powinna zostać we właściwy sposób "skomponowana" i podana odbiorcy.

Taki właśnie cel przyświeca idei programowania muzyki (ang. music programming). W niniejszym artykule chciałbym w przystępny sposób przybliżyć podstawowe zasady tego - po części - mechanizmu, a po części - jednak sztuki. Czytając tekst, dowiesz się, czym jest format, a czym biblioteka (baza) muzyczna stacji. Poznasz najpopularniejsze formaty i najważniejsze reguły rządzące programowaniem muzyki. W zrozumiały nawet dla laika sposób postaram się wyjaśnić także pojęcia kategorii, rotacji oraz tzw. zegara.

FORMATY MUZYCZNE

Ażeby właściwie skonstruować bazę muzyczną naszej rozgłośni, a zatem - aby pełniła ona rolę wspomnianego "magnesu" - musimy przede wszystkim odpowiedzieć sobie na pytanie: do kogo właściwie chcemy adresować nasz program. Nikogo chyba nie trzeba przekonywać, iż potencjalni słuchacze naszego radia posiadać mogą przeróżne gusta: zaś pogodzenie muzycznych preferencji np. dwudziesto- i pięćdziesięciolatka okaże się zazwyczaj dość trudne. Określenie, do jakiej grupy słuchaczy (tzw. grupy docelowej) kierujemy swój program, umożliwi nam jednak wybór właściwego formatu muzycznego. Ten z kolei pozwoli tak skonstruować bazę muzyczną rozgłośni, aby prezentowane na jej antenie utwory trafiały w gust jak największej (interesującej nas) grupy słuchaczy.

Dwa najbardziej rozpowszechnione obecnie na świecie formaty radiowe to Adult Contemporary (AC) i Contemporary Hits Radio (CHR) oraz ich dość liczne pododmiany.

AC - Adult Contemporary - to format muzyczny skierowany do dojrzałego odbiorcy (zwykle osób w wieku 25-50 lat). Skupia się na muzyce popularnej ostatnich trzydziestu lat, w tym współczesnych nagraniach. Jednakże, w związku z grupą docelową, do jakiej ten format jest adresowany - istnieją tu pewne obwarowania dotyczące gatunków muzycznych. Typowe dla tego formatu są przede wszystkim utwory nurtu pop i pop-rock (najbardziej charakterystyczni dla AC wykonawcy, to m.in. Madonna, Elton John, Phill Collins, Whitney Houston, Rod Stewart czy Lionel Richie). Dopuszczalna jest lżejsza muzyka rockowa (Nickelback, Bon Jovi, R.E.M.), a także niektóre utwory z nurtu dance (bliższe muzyce pop niż brzmieniom klubowym, jak np. utwory Ace of Base, Haddawaya, Kylie Minogue, Sophie Ellis-Bextor czy głośny hit "Missing" grupy Everything But The Girl w remiksie Todda Terry'ego). Format całkowicie wyklucza natomiast cięższą muzykę rockową oraz rap. Zasadniczo wskazane jest unikanie muzyki adresowanej do młodzieży.

Adult Contemporary posiada kilka głównych podgatunków:

Hot AC - to odmiana koncentrująca się na tzw. "przebojach list przebojów". W bazie muzycznej tego formatu powinny znaleźć się zatem nie tyle utwory minionych trzech dekad, co największe i najbardziej rozpoznawalne hity wspomnianego okresu. Format charakterystyczny jest w Polsce m.in. dla Radia Złote Przeboje.

Soft AC - skupia się na najspokojniejszych utworach pop oraz nagraniach softrockowych. W naszym kraju reprezentowany przez sieć Radia Plus.

Rhythmic AC - radia grające w tym formacie prezentują taneczne utwory minionych trzech dekad. Zgodnie jednak z założeniem rodziny formatów AC (target to grupa wiekowa 25-50 lat), również rytmiczna odmiana skoncentrowana jest na tanecznej muzyce pop i rock czy brzmieniach synthpop (new romantic), w znacznie mniejszym zaś stopniu obejmuje współczesną muzykę dance/pop oraz charakterystyczny dla lat 90-tych nurt eurodance. W bazie utworów tego formatu znaleźć mogą się utwory wykonawców takich jak: Madonna, Kylie Minogue, Roxette, Michael Jackson, Paula Abdul, Eurythmics, Blondie, Prince, Sandra, The Cure (wybrane nagrania) czy wreszcie Haddaway, Ace of Base, Real McCoy.

CHR - Contemporary Hits Radio - to format adresowany zazwyczaj do słuchaczy w wieku 15-30 (35) lat. Ideą tego formatu jest prezentowanie na antenie nowych utworów, reprezentujących zróżnicowane gatunki muzyczne popularne we wspomnianej grupie docelowej. Będą to zatem utwory nurtów takich jak: pop, rock, dance, r'n'b czy hip-hop. Przez określenie "nowa muzyka" należy przy tym rozumieć nie tylko przeboje ostatnich tygodni, miesięcy czy wreszcie lat, ale także najpopularniejsze "evergreeny" (klasyczne hity) danego gatunku. W bazie evergreenów formatu CHR nie powinno zabraknąć zatem najbardziej znanych nagrań artystów takich jak np. 2PAC, 2 Unlimited, La Bouche, Salt-N-Pepa, Eurythmics, Aerosmith, AC/DC, Metallica etc. Format ten charakterystyczny jest m.in. dla sieci Radia Eska.

Podobnie jak AC, tak i format CHR, posiada swoje odmiany. Przykładowo:

Rhythmic CHR - ogranicza się do tzw. "czarnej muzyki" - wielu gatunków rapu, r'n'b, soulu - uzupełnionej nagraniami gatunku dance (w tym tanecznymi remiksami utworów nurtu black music).

CHR/Dance - skupia się na muzyce tanecznej zróżnicowanych gatunków, takich jak: dance, house, trance, ale także r'n'b i remiksach znanych przebojów muzyki popularnej. W Polsce format ten reprezentuje przede wszystkim część stacji sieci Planeta FM (w Warszawie, Krakowie, Łodzi i na Śląsku).

Wbrew dość rozpowszechnionej opinii "przeciwieństwem" formatu CHR nie jest format AC. Fakt, iż dana rozgłośnia nie prezentuje muzyki zorientowanej na Contemporary Hits Radio, nie oznacza iż automatycznie klasyfikuje się do format Adult Contemporary. Jak bowiem można było przeczytać wyżej - definicja AC jest bardzo precyzyjna, a pod pojęciem tego formatu kryje się dość ściśle określony zestaw gatunków muzycznych czy nawet wykonawców.

Do innych popularnych w Polsce formatów zaliczyć można także:

Classic Hits - format muzyczny skierowany do słuchaczy w wieku 30 i więcej lat. Obejmuje najpopularniejsze przeboje muzyki popularnej trzech dekad: lat 60., 70. i 80. Charakterystyczny m.in. dla sieci radiowej VOX FM oraz śląskiego Radia Express.

Active Rock - współczesna oraz "klasyczna" muzyka rockowa.

Alternative Music Radio - muzyka alternatywna, począwszy od określanych tym mianem odmian rocka, a kończąc na niszowych gatunkach muzyki elektronicznej czy klubowej.

Warto wiedzieć, iż wyżej opisane zostały wyłącznie przykłady najpopularniejszych i najpowszechniejszych formatów radiowych. Liczba precyzyjnie zdefiniowanych formatów jest znacznie większa, a jeszcze pokaźniejsza okazałaby się ilość tych stosowanych w praktyce. Co ważne bowiem - każdy programujący muzykę w stacji radiowej może być autorem własnego, unikalnego formatu. Przy jego opracowywaniu należy jednak pamiętać o podstawowych regułach:

- format definiuje docelową grupę słuchaczy (tudzież na odwrót),
- o przynależności utworu do danego formatu decydować powinny konkretne kryteria, przykładowo: gatunek muzyczny, rok wydania, tempo, nastrój, język itp.
- zestaw utworów dla danego formatu tworzony jest na zasadzie podobieństw.

W myśl powyższych zasad odrębny, ściśle określony format muzyczny będą stanowić np.:
- utwory nurtów pop i rock, od lat 70-tych po współczesnych, tylko w języku polskim;
- taneczne przeboje lat 80 i 90 gatunków: pop, synthpop, eurodance, italo disco;
- muzyka pop, rock i dance ostatnich dwudziestu lat;
- muzyka nurtów art rock, progressive rock, chillout i jazz
i wiele, wiele innych tego typu kombinacji - zależnych od kreatywności, "wyczucia" i doświadczenia programującego, a przede wszystkim - grupy słuchaczy, do której chce on adresować program.

BIBLIOTEKA MUZYCZNA

Określiwszy format rozgłośni, możemy przystąpić do tworzenia jej biblioteki muzycznej, zwanej też często bazą muzyczną - tj. zestawu utworów, które regularnie będą pojawiać się na antenie. Biblioteka taka może liczyć od kilkuset do (w skrajnych przypadkach) nawet kilku tysięcy nagrań, najczęściej jednak ich ilość nie przekracza tysiąca.

Jako że - jak widzimy - ilość utworów w bazie jest ograniczona, niezwykle istotny jest trafny dobór nagrań, które złożą się na oprawę muzyczną programu. Fakt, iż konkretny utwór mieści się w ramach przyjętego formatu, nie oznacza jeszcze, iż dana kompozycja musi znaleźć się naszej w bazie muzycznej. Przy tworzeniu biblioteki pod uwagę bierze się więc zwykle dodatkowe kryteria, takie jak: popularność poszczególnych nagrań (wśród większości programujących powszechna jest opinia, iż słuchacze preferuję muzykę, która jest im dobrze znana), spójność z pozostałymi utworami, czy też oczywiście walory artystyczne (jeśli np. chcemy, aby nasza stacja prezentowała nieco ambitniejszą muzykę). Warto też ustalić, jakiej muzyki nasza stacja "nigdy nie zagra". Cel takiej selekcji jest oczywiście jeden: nadanie rozgłośni unikalnego brzmienia, które jak najlepiej trafi w gusta żądanej grupy docelowej. Krótko mówiąc: sprawienie, aby w opinii słuchaczy nasza stacja "grała lepiej" niż konkurencja, choćby nawet reprezentująca ten sam format muzyczny.

Tworzeniu bazy muzycznej nie kończy się jednak na skompletowaniu pewnej puli utworów. Przeciwnie - jeśli myślimy o programowaniu emisji - kolejnym etapem naszej pracy będzie kategoryzacja nagrań.

IDEA PROGRAMOWANIA MUZYKI

Sam fakt umieszczenia w bazie muzycznej trafnie dobranych utworów, które mają szanse spodobać się słuchaczom - nie gwarantuje absolutnie, iż nasz program spotka się z uznaniem odbiorców. Istota programowania muzyki tkwi bowiem nie tylko w tym, co oferujemy odbiorcy, ale też: w jaki sposób mu to podajemy.

Kluczem do zrozumienia tego zagadnienia jest fakt, iż im szerszą grupę docelową obejmie nasza stacja, w tym większym stopniu gusta poszczególnych słuchaczy będą się od siebie różnić. Konkretny utwór czy dany gatunek muzyczny lubiany przez pewną grupę odbiorców, może zupełnie nie podobać się innej części audytorium. Naturalnie większa część słuchaczy będzie w stanie zaakceptować obecność na antenie pewnej puli utworów rozbieżnych z ich gustami. Problem jednak zaczyna się w momencie, gdy odbiorca zbyt często słyszy w radiu nagrania, za którymi nie przepada. Wyobraźmy sobie sytuację, gdy na antenie naszej stacji (zakładając oczywiście, iż posiada ona w formacie zróżnicowane nurty muzyczne) wyemitowanych zostaje pod rząd kilka bardzo zbliżonych gatunkowo i brzmieniowo utworów. W najlepszym wypadku taka sytuacja może doprowadzić do znużenia słuchacza, w najgorszym (jeśli akurat trafimy na nieakceptowany przez niego rodzaj muzyki) - zniechęcić do słuchania naszego radia. Bardzo podobny rezultat odniesie także zbyt częste lub zbyt rzadkie emitowanie utworów konkretnego gatunku, czy też powtarzanie z nadmierną częstotliwością piosenek jednego wykonawcy.

Programowanie emisji pozwala optymalnie kształtować oprawę muzyczną naszego radia. Panować nad częstotliwością odtwarzania poszczególnych utworów i występowania poszczególnych gatunków. Doprowadzić do sytuacji, gdy słuchaczowi, niezależnie od tego, jak wiele czasu spędzi z naszą rozgłośnią, zaoferować będziemy mogli możliwie największą różnorodność gatunkową i brzmieniową prezentowanej muzyki - naturalnie w granicach przyjętego przez nas formatu i z zachowaniem pewnych istotnych reguł. Z drugiej strony natomiast - panować nad tym, aby następujące po sobie nagrania zbyt znacząco nie odbiegały od siebie pod względem tempa, tonacji czy też stylistyki i gatunku. Zagranie spokojnego klasyka z lat 60-tych po żywym dance'owym kawałku albo hardrockowego numeru po nastrojowej balladzie - przez wielu radiowców uważane jest za niesmaczne. Przede wszystkim jednak nienajlepsze wrażenie może wywrzeć na słuchaczach - nawet tych mało obeznanych w stylach i gatunkach muzycznych. Zastosowanie programmingu umożliwia konstruowanie oprawy muzycznej programu w taki sposób, aby łatwo i skutecznie wystrzec się popełniania opisanych wyżej błędów.

KATEGORIE I ROTACJE

Aby móc programować muzykę emitowaną na antenie, niezbędne jest podzielenie naszej biblioteki na logiczne kategorie. Umożliwi to nam w dalszej kolejności stworzenie rotacji - to jest określenie z jaką częstotliwością piosenki z każdej z grup chcemy emitować, a także opracowanie swoistego "klucza" (w większości przypadków nazywanego zegarem), według którego utwory z poszczególnych kategorii będą kolejno pojawiać się na antenie.

Podziału umieszczonych w bazie utworów na kategorie dokonać możemy w dwojaki sposób. Pierwsza metoda polega na przydzieleniu "na sztywno" każdego nagrania do konkretnej grupy.

W zależności od formatu, dzieląc utwory z naszej biblioteki na kategorie, możemy kierować się najróżniejszymi kryteriami. Kryterium takim może być np. gatunek muzyczny. Oczywiście możemy pójść dalej i w obrębie gatunku wydzielić kilka dodatkowych grup, zależnych np. od tempa i tonacji utworu. Przykładowo w ramach naszej bazy muzycznej wyodrębnić możemy następujące kategorie: dynamiczny rock, ballady rockowe, nastrojowy pop, szybki pop, muzyka dance i taneczne oldies. Zwróćmy uwagę, iż utwory pogrupowane zostały tutaj w taki sposób, aby występujące obok siebie kategorie w pewien sposób się ze sobą zazębiały - co ułatwiać będzie tworzenie płynnych przejść (miksów) pomiędzy piosenkami z poszczególnych grup.

W przypadku stacji grających utwory jednego głównego nurtu muzycznego (rock, muzyka klubowa etc.) podział na kategorie gatunkowe może okazać się nienajlepszym rozwiązaniem. Wówczas nagrania pogrupować można np. według tempa czy też nastroju.

Jeszcze innym sposobem dzielenia bazy muzycznej na kategorie jest grupowanie utworów według popularności i "świeżości", co umożliwia ich emitowanie z odmienną częstotliwością (w różnych rotacjach). Metoda ta powszechnie stosowana jest np. w rozgłośniach CHR - a więc stacjach nastawionych na prezentowanie nowych piosenek. Zwykle w tak podzielonej bibliotece wyróżnić można trzy główne kategorie: currents, recurrents, oldies - odnoszące się kolejno do: utworów najnowszych, pośrednich (zwykle starszych niż rok) oraz "goldów" danego formatu. Jako, że zakres tych kategorii jest - jak widać - dość szeroki, można dodatkowo wydzielić w nich kilka dodatkowych podgrup. I tak na przykład nowości (currents) warto podzielić na te najświeższe, budzące największe zainteresowanie, jak i te nieco już ograne. Analogicznie możemy postąpić ze starszymi utworami (oldies).

Przypisując utwory do poszczególnych kategorii "czasowych" warto także pamiętać, aby nie sugerować się wyłącznie faktyczną datą wydania danego nagrania - ale przede wszystkim tym, jak jest ono postrzegane przez odbiorców. Zawsze może się bowiem zdarzyć, iż utwór liczący blisko rok wciąż jest chętnie słuchany, inny zaś znudzi się słuchaczom już po trzech miesiącach.

Zwróćmy jednak uwagę, iż dzieląc naszą bibliotekę wyłącznie na kategorie currents, recurrents i oldies oraz ewentualne ich pododmiany - zasadniczo tracimy kontrolę nad gatunkami i tonacjami nagrań wchodzących w skład poszczególnych grup. Oznacza to, iż programując muzykę w ten sposób trudniej będzie nam uniknąć osadzania obok siebie utworów o zbyt podobnym (lub odwrotnie: nadmiernie różnym) brzmieniu. W tej sytuacji rozwiązaniem może być umożliwienie prezenterom ewentualnych ingerencji w playlistę stacji lub też wydzielenie w ramach grup currents, recurrents i oldies dodatkowych kategorii, uwzględniających tempo lub gatunek muzyczny (co jednak może okazać się dość kłopotliwe).

W tym i podobnych przypadkach z pomocą przychodzi nam jednak także druga metoda kategoryzacji nagrań.

W odróżnieniu od sposobów opisanych wyżej, stosując to rozwiązanie, nie przypisujemy każdemu utworowi "na sztywno" jednej, konkretnej kategorii - ale tworzymy bazę danych zawierającą szczegółowo opisane parametry każdego nagrania: począwszy od gatunku, tempa, nastroju, a kończąc na języku i roku wydania itp. Jest to oczywiście sposób nieco bardziej pracochłonny, tym niemniej umożliwia tworzenie bardzo elastycznych rotacji - obejmujących utwory nie z jednej, a kilku kategorii. Przykładowo: możemy umieścić na playliście rockową balladę z lat 80, zaraz po niej współczesny utwór pop o umiarkowanym tempie i wesołym nastroju, a następnie kawałek dance w tempie średnio szybkim.

ZEGARY I LISTY ODTWARZANIA

Gdy wszystkie utwory w bazie zostaną skategoryzowane, możemy przystąpić do programowania list odtwarzania lub tzw. zegarów.

Listę odtwarzania może stanowić wielokrotnie powtórzona sekwencja kolejnych rotacji (kategorii). Przykładową sekwencję: dynamiczny rock, ballady rockowe, nastrojowy pop, szybki pop, muzyka dance i taneczne oldies - umieściliśmy na początku tego rozdziału. Po ostatniej kategorii ("taneczne oldies") cała sekwencja powtórzy się od nowa (począwszy od rotacji "dynamiczny rock"). Programowanie polegać będzie w tym przypadku na dobraniu utworu z każdej kolejnej kategorii i jego umieszczeniu na playliście. To rozwiązanie sprawdzać się może bardzo dobrze w programowaniu pasm nocnych w radiu naziemnym albo tzw. "autopilotów" w muzycznych stacjach internetowych.

Zegar jest rozwiązaniem bardziej zaawansowanym. Od playlisty różni się tym, iż stanowi "klucz", na podstawie którego programowane są kolejne godziny programu. W zegarze - poza muzyką - uwzględnić możemy audycje (takie jak serwisy informacyjne), bloki reklamowe, jingle, "zajawki". Rzecz jasna - dla każdej godziny mamy możliwość stworzenia osobnej sekwencji rotacji.

Przyjmijmy, iż naszą bazę podzieliliśmy na kategorie: currents, recurrents i oldies, a te dodatkowo na podgrupy: pop, rock i dance. Wycinek naszego zegara godzinowego wyglądać może np. tak:

10:00:00 serwis informacyjny
10:03:30 pogoda
10:04:45 id stacji (jingiel)
10:05:00 currents_rock
10:09:00 blok reklamowy
10:12:00 recurrents_pop
10:16:00 currents_dance
10:20:00 id stacji (jingiel)
10:20:15 oldies_pop
10:24:00 currents_pop
10:27:45 id stacji (jingiel)
10:28:00 serwis kulturalny
10:30:00 blok reklamowy

Nagrania dla każdej z rotacji mogą być dobierane kolejno według ustalonego klucza lub losowane z bazy (konkretnie: z danej kategorii utworów). Istotne przy tym jest to, iż każdy umieszczony na playliście utwór zostaje "zakolejkowany" do ponownego zagrania dopiero w następnej pełnej rotacji (tj. najwcześniej z chwilą, gdy wykorzystane zostaną już wszystkie pozostałe nagrania z danej kategorii).

NARZĘDZIA DO PROGRAMOWANIA MUZYKI

Wiemy już, czym jest programowanie muzyki, i znamy podstawowe zasady nim rządzące. Do omówienia pozostaje nam zatem jeszcze tylko kwestia narzędzi, które pomogą nam wspomniany proces ułatwić i przyspieszyć. Celowo nie używam tu słowa "umożliwić", jak również zagadnienie to opisuję w ostatniej części artykułu. Warto bowiem wiedzieć, że choć programowanie muzyki kojarzy nam się dzisiaj głównie z komputerami i specjalistycznym oprogramowaniem, tak naprawdę sama idea wcale nie jest nowa, a swoje początki miała kilkadziesiąt lat temu. Wykorzystywanym powszechnie narzędziem była wówczas zwykła kartka papieru oraz kartoteka muzyczna, zawierająca poszczególne utwory podzielone na kategorie. Muzykę w radiu da się zatem programować bez użycia komputerów - na pewno jednak z ich pomocą czynność ta okaże się szybsza i łatwiejsza.

Lista specjalistycznych aplikacji umożliwiających programowanie muzyki jest naprawdę pokaźna, zaś ceny i możliwości tych programów - mocno zróżnicowane. Co ważne jednak, wszystkie one bazują na mechanizmach przedstawionych w niniejszym arykule.

Darmowym programem ułatwiającym programowanie muzyki, umożliwiającym automatyczne generowanie playlist, jest bezpłatny (rozprowadzany na licencji freeware) Playlist Generator. Aby podzielić bazę mzuyczną na kategorię, wystarczy umieścić nagrania przypisane poszczególnym grupem w osobnych folderach. Następnie przygotować sekwencję rotacji, na podstawie której program wylosuje listę odtwarzania. Rozwiązanie proste, ale na potrzeby np. stacji internetowych - okazać może się zupełnie wystarczające.

Podobne możliwości w zakresie programowania muzyki posiada popularna - również bezpłatna, także do zastosowań komercyjnych - aplikacja ZaraRadio, będąca jednocześnie programem emisyjnym. Umieszczenie na jej liście odtwarzania folderu, reprezentującego daną kategorię utworów, spowoduje odtworzenie przez program losowo wybranego utworu z danej grupy. Opcja ta pozwala programować playlisty, a dzięki dostępnemu w programie, dość rozbudowanemu mechanizmowi obsługi tzw. zdarzeń - również tworzyć zegary godzinowe.

Znacznie szersza jest oferta aplikacji komercyjnych. Mianem najpopularniejszego na świecie programu z tego grona od lat cieszy się RCS Selector. Najstarsza wersja tej aplikacji, wydana blisko trzydzieści lat temu, była jednocześnie pierwszym narzędziem służącym do programowania muzyki, przeznaczonym na komputery PC.

W Polsce jednym z najbardziej znanych aplikacji do programowania muzyki jest narzędzie o dość podobnie brzmiącej nazwie "Selekcjoner", przeznaczone dla wciąż jeszcze najbardziej rozpowszechnionego w naszym kraju systemu emisyjnego DynaMix.

Zarówno RCS Selector, jak i polski Selekcjoner posiadają kilka cech wspólnych, takich jak możliwość bardzo precyzyjnego kategoryzowania utworów, uwzględniającego zróżnicowane parametry: gatunek, język, tempo, nastrój, dekadę, charakterystykę wykonawcy (wokalista, wokalistka, zespół etc.). Umożliwia to bardzo elastyczne i precyzyjne tworzenie rotacji oraz miksów, opisane w jednym z poprzednich rozdziałów.

Rzecz jasna, na rynku znaleźć można również mniej kosztowne komercyjnej rozwiązania. Coraz większą popularnością w naszym kraju cieszy się np. całkiem funkcjonalna aplikacja StationPlaylist.

Pamiętajmy jednak, iż to nie cena, a w głównej mierze wiedza i umiejętności programującego w największym stopniu decydują o efektach, jakie możemy osiągnąć. Nawet najlepsza aplikacja nie będzie w stanie zastąpić braku doświadczenia i tzw. wyczucia po stronie użytkownika. Z drugiej jednak strony, nawet zupełnie przeciętnie sformatowana i zaprogramowana stacja zwykle będzie brzmieć profesjonalniej i ciekawiej od takiej, której playlista odzwierciedla stan jednego wielkiego chaosu w bibliotece muzycznej.